CHP İstanbul Milletvekili Gürsel Tekin’in “HDP’ye bakanlık verilebilir” cümlesi ortalığı tam anlamıyla karıştırdı. Tekin bu cümleyi kurarken İYİ Parti’nin hassasiyetlerini dikkate almadı, ancak İYİ Parti’nin de yaptığı açıklamalardaki yaklaşımı, Gürsel Tekin’inkinden çok farklı değildi. İYİ Parti Genel Başkanı Akşener, Gürsel Tekin’in CHP’nin önemli bir ismi olduğunu söyledi ve“CHP’nin görüşü demek buymuş” diyerek masadan kalkma resti çekti. Bunun üzerine CHP’den yumuşama mesajları geldi. CHP Sözcüsü Faik Öztrak ve Grup Başkan Vekili Özgür Özel, Tekin’in konuşmasının CHP’yi bağlamadığını söylediler ve açıklamasını reddettiler. Bazı İYİ Parti milletvekilleri ise çok büyük tepki verdi. İstanbul Milletvekili Ahad Andican, Tekin’in sözlerinden dolayı CHP’ye “Siz;6’lıMasanın altına bomba koyuyorsunuz, mayın döşüyorsunuz” dedi. Yine İstanbul Milletvekili Yavuz Ağıralioğlu, Tekin’i ağzına geleni söylemekle suçladı ve “Konuşma hevesi yüzünden bizi münasebetsiz soruların odağı haline getiriyor” dedi. Bu arada İYİ Parti’nin emekli binbaşı olan Yozgat İl Başkanı da Tekin’in sözünü “PKK’ya bakanlık verilebilir” şeklinde algılayarak, görevinden istifa etti. Bu vahim gelişmeleri aktardıktan sonra, gelin muhalefetin Erdoğan’a karşı seçim kazanma şansını birlikte sorgulayalım.

PANAROMATR her ay düzenli olarak Türkiye genelinde kamuoyu araştırmaları yapıyor. Ancak yaptığı sadece toplumun anlık nabzını ölçmek değil; aynı zamanda siyasi, ekonomik, toplumsal ve jeopolitik trendleri ve algı değişimlerini de takip ediyor. PANOTOMATR’nin Ağustos 2022 raporunda çarpıcı tespitler var. Yönetici Doç. Dr. Hatem Ete 2022 başından bu yana, seçmenin parti ve aday tercihlerinde çok önemli bir değişimin olmadığını söylüyor. Araştırmalar; 2021 Kasım ve Aralık aylarında muhalefet en yüksek oya ulaşırken, iktidarın en düşük düzeye indiğini gösteriyor. Ak Parti bu tarihlerde, ekonomik kriz nedeniyle kaybedeceğini kaybetmiş görünüyor. Çünkü Ak Parti Ocak ayından başlayarak; uygulamaya başladığı ekonomik model, ücret zamları ve siyasal söylemiyle, kaybettiği oyların bir kısmını geri almaya başladığı anlaşılıyor. Yılbaşından bu yana, iktidar da muhalefet de oylarını koruyorlar ve 6’lı Masa partileri 1-2 puan farkla öndeler. Peki değişen ne var bu süreçte? Zafer Partisi ve Yeniden Refah Partisi gibi küçük partilerin kıpırdanmaları var. Bunları da dikkate alırsak, muhalefet bloğunun biraz daha yükseldiğini söyleyebiliriz.

Ak Parti; ülkeyi, özellikle ekonomi ve dış politikayı yönetmede gösterdiği zaaf nedeniyle oy kaybediyor. Adalet, insan hakları ve demokrasi konularını da bu temel sorun alanlara ekleyebiliriz. PANAROMATR’nin 2022 başından bu yana yaptığı araştırmalara dayanarak, Ak Parti’nin artık kaybedeceği oy olmadığı ve elindeki oyu koruduğunu dile getirmesi oldukça dikkat çekici. İktidarın iktisat bilimine aykırı kararlarla; ekonomiyi iyi yönetememesi ve sorunları seçim sonrasına ertelemesi ortadayken, Ak Parti ve MHP seçmeni çok fazla etkilenmiş gözükmüyor. Yani, Erdoğan ve Bahçeli kayıpları olsa da seçmenlerinin çoğunluğunu ellerinde tutmayı başarıyorlar. Bu tespit önemli. Dikkati çeken bir tespit daha var.  Seçmenin; Ak Parti iktidarının sergilediği zaaflara karşı bir alternatif arayışına girdiğini, ancak muhalefet partilerinde bir umut göremediği vurgulanıyor. Bu durumun, arayış içindeki seçmende bir düş kırıklığı yarattığının altı çiziliyor. Gerçekten de “Sorunları muhalefet çözer mi?” sorusuna verilen cevaplar muhalefet lehine değil. Dolayısıyla, muhalefet eğer ekonomik sorunları çözeceğine dair bir kanaat oluşturursa, seçmeni kazanma şansı hala mevcut. Bu nedenle muhalefet partileri, seçmenin kendisiyle olan güven problemini çözmek zorunda. Bugün muhalefet Erdoğan karşıtlığından besleniyor. Bu yeterli değil. 6’lı Masa Türkiye’yi daha iyi yöneteceğine dair güveni yaratmak ve sunduğu projelerle seçmeni buna inandırmak zorunda.

Gelelim esas meseleye. Bugün itibarıyla siyasal tabloya bakarsak, muhalefet bloğu iktidar bloğunun çok üzerinde bir seçmen desteğine sahip. Peki, muhalefet bloğunda kimler var? 6’lı masa ile dışındaki küçük partiler ve HDP var. Muhalefet, ancak HDP’nin desteğini aldığında seçimi rahatlıkla kazanabiliyor. PANAROMATR bu nedenle “kohabitasyon” kavramını gündeme getiriyor. Nedir kohabitasyon? Fransa’da; sosyalist Cumhurbaşkanı François Mitterrand döneminde yapılan seçimlerde, meclisi sağ partiler ele geçirince gündeme gelen bir kavram. Birlikte oturma, birlikte yönetme anlamında kullanılıyor. Yani birbirinden faklı grupların birlikteliği. Bugün Erdoğan’ın kaybetme olasılığı daha yüksek de olsa, kesin kaybettiğini söyleyecek koşullar henüz ortaya çıkmış değil. Dahası; Erdoğan ya da karşısındaki aday kazansa bile, her iki ittifakın da mecliste çoğunluğu elde etmesi, oy oranları üzerinden yapılan simülasyonlarla mümkün gözükmüyor. 300 milletvekiline bile erişemiyorlar. Bu durumda HDP’yi anahtar parti konumuna geliyor. Hangi ittifak HDP’nin desteğini alırsa, 300’ü aşmış oluyor. Bu nedenle kohabitasyonun göbeğinde HDP var.6’lı Masa, temel hedefi olan Parlamenter Sistem’e geçmek için bu gerçeği görmesi ve ona göre hareket etmesi gerek. Kaldı ki, 300 milletvekiline ulaşsalar bile, sistem değişikliği için yeterli değil. Muhalefetin en az 360’a ulaşılması ve Referandum kararı alması şart.

Seçimlere yaklaşık 9 ay kaldı; partiler arası oy geçişlerinin yaşanabileceği son düzlükteyiz. 6’lı Masa; göstereceği adayının kazanmasını istiyorsa, oturup yeniden düşünmesi gerek. Şubat ayından bu yana bu temel meseleyi yok sayarak bugüne geldiler. Gürsel Tekin’in bir cümlesiyle de kıyamet koptu. 6’lı Masa partileri gerek adaylık gerekse geçiş süreci üzerine henüz bir uzlaşma sağlamış değiller. HDP ile nasıl bir ilişki içine gireceklerini konuşmuyorlar. Ne zaman bu konu gündeme gelse kriz oluyor. HDP Eş Genel Başkanları Mithat Sencer ile Pervin Buldan’ın geçen yıl “Bizim 6’lı Masa’ya desteğimiz garanti değil” dediklerinden bu yana kriz var zaten. 6’lı Masa; görev verecekleri adayın, kendi adına HDP ile ilişki kurmasından yana. Kamuoyundan çekiniyorlar ve sorumluluğu üzerlerinden atmak istiyorlar. Anlaşılabilir bir durum. Ancak aday belirleme sürecinde pek çok sorunun çıkması kaçınılmaz. Çünkü, 6’lı Masa’daki partiler, özellikle İYİ Parti kendi pozisyonunu değiştirmeden seçimi kazanmak istiyor. Bir başka ifade ile; İYİ Parti, Erdoğan’ı değiştirmek isterken, kendi pozisyonunu değiştirmek için bir fedakarlıkta bulunmayı düşünmüyor. Bu iş, İYİ Parti’nin bileceği bir iş. Ancak İYİ Parti’nin bu tercihi ile,6’lı Masa’nın koyduğu hedefe ulaşması mümkün değil.

Araştırmanın bir başka tespitine geçelim. “Muhalefetin adayı kim olursa olsun oy veririm” diyenler, muhalefetin üçte ikisini oluşturuyor. Üçte biri ise “Adayı önemsiyorum” diyor. Bu gruptaki seçmenin çok küçük bir kesimi “Adayı beğenmezsem Erdoğan’a da oy verebilirim derken, bir kısmı da “Sandığa gitmem” diyor. Bugün için muhalefet kesiminde aday olarak adı geçen tek isim Kılıçdaroğlu. Kendisi de özellikle son aylardaki çıkışlarıyla adaylığını ön plana çıkarmış durumda. Eğer muhalefet Kılıçdaroğlu’nun adaylığı üzerinde uzlaşırsa, daha fazla gecikmeden adaylığının ilanı gerek. Zaten Kılıçdaroğlu henüz aday olmamasına rağmen, adaymış gibi konuşmalar yapıyor, sözler veriyor. Üstelik bunlar 6’lı Masa’da konuşulmuş ve üzerinde uzlaşı sağlanmış konular değil. Bu nedenle eğer Kılıçdaroğlu aday olacaksa, bir an önce ilan edilmeli ve gerçek bir propaganda süreci başlatılmalı.

PANAROMATR raporunda tartışılması gereken bir ayrıntı daha var. Adaylar arasında Mansur Yavaş’ın, farkla önde olduğu görülüyor.2. Sırada Ekrem İmamoğlu geliyor. 3. Sırada Akşener var, ancak o adaylıktan feragat ediyor. Adaylığı en güçlü gözüken Kılıçdaroğlu ise 4. Sırada. Hatem Ete; belediye başkanlarından birinin adaylığı gündeme gelecekse, adaylık ilanının biraz daha ileri tarihlere taşınabileceğini söylüyor. Çünkü bu iki adayın da popülaritesi ve kazanma olasılığı, Kılıçdaroğlu’ndan çokdaha yüksek. Koruma amaçlı bir geciktirmenin stratejik olarak düşünülebileceği kanaatinde.

Muhalefetin öncelikle bir konuda karar vermesi gerek. Önemli olan ne? Seçimi kazanmak mı? Türkiye’yi yönetmek mi? Öncelikle adayın kazanabilirliğinin sorgulanması gerek, ancak Türkiye’yi yönetme becerisi de çok önemli bir kriter. Bu nedenle 6’lı Masa’yı oluşturan partiler, kendi seçmen tabanından da alabilecekleri desteği göz önüne alarak, bu üç adayın “kazanma” potansiyelini ölçmeliler. Eğer üç adayın da risk almaksızın kazanma potansiyeli olduğuna karar verirlerse, o zaman adayların “yönetme” becerisini sorgulamaları ve becerisi en yüksek adayı ilan etmeleri gerek.

Gürsel Tekin’in yol açtığı fırtınaya dönersek; 6’lı Masa,”Kohabitasyon eşiğinde Türkiye” gerçeğini algılamak ve HDP’nin kohabitasyonun göbeğinde olduğunu kabul etmek zorunda. Bu nedenle; HDP’nin desteğini istiyorlarsa, hiç ertelemeden HDP ile nasıl bir ilişki içinde olacaklarını net biçimde ortaya koymaları ve kamuoyu ile paylaşmaları gerekiyor. 6’lı Masa’nın önde gelen partileri olan CHP ile İYİ Parti’nin, bir cümle üzerinden böylesine kırılma noktasına gelmeleri hiç rasyonel değil. Bu temel meseleyi çözmeden,6’lı Masa’nın aday belirlemesini ve seçim kazanmasını beklemek gerçekçi değil.

Tuygan ÇALIKOĞLU