Toplumların yönetilmesi ve politik stratejiler açısından dünyada yeni bir döneme girdik. Özellikle 2016’da tavan yapan; Rusya, Belarus, Macaristan, Türkiye, Polonya, Filipinler, İngiltere ve ABD’de yaşanan, şaşırdığımız, anlayamadığımız ve açıklayamadığımız pek çok olay var. Özellikle İngiltere Brexit- Britanya’daki AB oylaması-  ve Trump’ın başkan seçilmesi bunların arasında öne çıkıyor. Mevcut teori ve kavramlarla açıklayamadığımız bu olaylar geçmişte yaşadıklarımızdan çok farklı.

Gerçek Ötesi” (Post-Truth) kavramı bu süreçte ortaya çıkan ihtiyaçtan yaratıldı. Araştırmacı Yazar Ralph Keyes “Hakikat Sorası Çağ” adlı kitabında, siyasette ve toplumda yaygınlaşan yalanı ve dürüstlüğün değer kaybedişini analiz ediyor ve soruyor; “Nasıl oldu da kamuoyunu gerçeklerden çok kanaat ve duygular belirlemeye başladı?”  Kuşkusuz insan, tarih boyunca yalan söyledi, ancak neden bugün yalan geçer akçe oldu? Keyes bu durumu sorgulamamız gerektiğini söylüyor. Çünkü gerçek ötesi tercih toplumsal yaşamımızı radikal biçimde etkiliyor ve en çok da siyasal yaşamda karşımıza çıkıyor. Dünyada politik alanda artık gerçeğin bir önemi kalmamış durumda. Politika yapanlar; başarı için, topluma neyi inandırmak istiyorlarsa onu söylüyorlar ve kabul ettiriyorlar. Kişilerin duygularına ve inançlarına yöneliyorlar. Söyledikleri gerçeğe uymasa ya da gerçekle örtüşmese de sorun değil. Bir başka deyişle politikacılar dünyanın her terinde artık gerçekleri ciddiye almıyorlar. Bütün amaç, insanların duygularını ve inançlarını hedefler doğrultusunda şekillendirebilmek. Başarılı olmak buna bağlı; çünkü gerçek ötesi siyasette aklın yerini duygular ve inanışlar alıyor.

“Politikacılar hep yalan söylerler, gerçeği tümüyle geride bıraksalar sorun olur mu?” sorusuna The Economist dergisi “Bu kez farklı.” diye cevaplıyor. Dünyanın Türkiye’yi de bünyesine alarak gerçek- ötesi olarak tanımlanan yeni bir politika yapma dönemine girdiğini söylüyor. Küresel ölçekte yaşanan olaylarla ilgili pek çok örnek veriyor. Örneğin, Britanya’da AB’den çıkmayı savunan siyasal parti yetkilileri gerekçe olarak, İngiltere’nin sağlık bütçesinin İngiliz vatandaşlarına kullanılmadığını AB’ye gittiğini iddia etti. Halkı buna inandırdılar. Ancak veriler böyle olmadığını söylese de gerçeğin bir önemi yoktu. Çünkü halk inandırılmış ve ikna edilmişti. ABD Başkanlık Seçimi bir başka örnek olarak veriliyor. Jeolojik, atmosferik ve endüstriyel veriler dünyadaki iklim değişikliği tehlikesini ortaya koyarken, Trump’ın bunu Çin’in uydurduğu bir tuzak olduğunu söylemesi gerçek ötesi bir durumdu. Bir başkası; ABD’de suç oranının son dönemlerde azaldığını bütün veriler gösterse de Trump halkı, bunun böyle olmadığını söylemesi, suç oranlarının arttığına inandırması Başkan seçilmesinde çok önemli rol oynadığı düşünülüyor. Başkan Trump’ın seçim döneminde söylediği ve kamuoyunu inandırdığı daha pek çok gerçek dışı açıklamaları var.

Gerçek ötesi politika; gerçeği yadsımayı, değersizleştirmeyi, önemsizleştirmeyi öngörüyor. Bu nedenle de “modern yalan” olarak tanımlanıyor. Bu yolla gerçek göz ardı ediliyor, üzeri yalanla örtülüyor, önyargılar güçlendiriliyor. Önyargılarımız bizi yanılışa düşüren, sorgulamadan kabullendiğimiz düşmanlarımız. Demokrasilerde gerçek ötesi tercihin, düşünmeyen, sorgulamayan toplumlarda nasıl ciddi bir tehdit oluşturduğunu görüyoruz. 

Gerçek ötesi siyasette kitleleri manipüle etmek için özellikle öfke ve nefret duygusu kullanılıyor.  Kabul ettirilmek istenen düşünceler öfke üzerinden aktarılıyor. Kitlelerde öfke oluşturduktan sonra gerçeğin önemi kalmıyor. Toplumu arkanıza alıyorsunuz. Öfkenin sürekli kullanımı ise nefreti doğuruyor. Sonrasında bölünme, düşmanlık, şiddet ve kargaşanın gündeme gelmesi kaçınılmaz oluyor. Gerçek ötesi siyasetin hayata geçirilmesinde medya kullanılıyor.  Günümüzde medyanın doğru bilgiyi vermesini beklemek gerçekçi bir beklenti olamaz.  Dolayısıyla gerçek ötesi politikaların yayılmasında medyanın işlevi yaşamsal öneme sahip.     

Prof. Ersin Kalaycıoğlu’na göre siyasiler kendi uydurdukları gerçeklerle (yalanlarla) ülkelerini zor bir noktaya getirdiler. Referansı yalan olan bu siyasiler, şimdi referansı gerçek olan siyasilerle çatışmaya başladılar. Bu durumu şimdi ABD ve Britanya yaşıyor. Yaptığı liderlik geniş kitleler tarafından desteklenmeyen ve güvenilmeyen Trump Amerikan siyasal sistemini alt üst etmiş durumda. Temel kurumlarla sorunlar yaşıyor. Uzun mücadelelerle kazanılmış haklara fütursuzca saldıran, ülkesinde ve dünyada kaos yaratan bir Trump var. Gerçek ötesi siyasetin iktidar yaptığı bir kişi Trump ve ilginç olan bu toplumlarda yalan çok ayıpken, hatta günah ve suç olarak kabul edilirken, şimdi çok geniş bir kitle yalana itibar ediyor, partizanlık sergiliyor. Geçmişte insanlar yalan söylerken; kaygıyla, biraz utançla, en azından mahcubiyet duyarak söylerlerdi. Şimdiyse bu kişiler kendilerini zeki insanlar olarak görüyor ve suçluluk duymadan gerçeği örtbas etmeye çalışıyorlar.

Gerçek ötesi tercih özellikle siyasette bütün dünyada yaygınlaşıyor. İnsanların büyük bölümünün konulara, olaylara ve sorunlara nesnel bir yaklaşımla bakmalarını bekleyemeyiz. Çoğunluğun bunları sergileyebilmesi için gerekli donanımı ve bilgisi yok. Gerçek ötesi tercih kişiye zarar veren sonuçlar yaratabilir; kişi yanlış yollara girebilir, kandırılabilir, hayal kırıklığına uğrayabilir. Asıl zarar tercihin toplumsal düzeyde yaşanmasında. Yani çoğunluğun gerçek ötesini tercih etmesinde. Çünkü sorun o zaman toplumsallaşıyor ve toplum her şeyin iyiye gittiğini zannederken devasa sorunlar çıkabiliyor.

“Gerçek ötesi” siyaset dünyanın her yerinde tüm uluslar için bir tehdit. Çünkü bu siyaseti tercih edenler ve onların destekçileri; kendi düşüncelerini kabul etmeyen insanları düşman, hain ya da terörist olarak ilan edebiliyorlar. Unutmamalıyız ki; Gerçek çok önemlidir, çünkü gerçek var olandır. Gerçekten koparak, gerçekten uzaklaşarak ve gerçeği dikkate almayarak yaşayamayacağımızı hepimiz bilmeliyiz. Gerçeği göstermek, ona dayanmak ve bu çabadan asla vazgeçmememiz gerekir. Gerçek üstü siyasetin en kolay hayat bulacağı toplumlar cehaletin yüksek olduğu toplumlardır. Bilimle donanmamış bu toplumların gerçek üstü tercihleri ise, sadece toplumlarını geriye götürmek olacaktır.

Tuygan ÇALIKOĞLU

tuygan@hotmail.com  www.tuygancalikoglu.com.tr

Kaynak: https://www.economist.com/leaders/2016/09/10/art-of-the-lie  https://sarkac.org/2018/01/gercek-otesi-siyasetin-iktidardaki-ilk-yili/                                                        Hakikat Sonrası Çağ ( The Post- Truth Era), Ralph Keyes