Son yılların Çanakkale ve civarına önerilen yatırım atakları, Çanakkale kentini de doğrudan etkileyecektir. Bu etkilenmenin boyutları ve cinsi konusunda çeşitli rivayetler bulunuyor.

Bir rivayete göre, Boğaz köprüsü, sanayi, termik santral, maden ve sanayisi, turizm gibi yatırımlar Çanakkale civarına çok nüfus çekecektir. Kent çirkin binalar, kötü ve çarpık kentleşmeye maruz kalacaktır. Dolayısıyla kent hızla metropolleşecektir.

Bir başka rivayete göre, bu yatırımların odağı Lâpseki’dir. Lâpseki ve civarında azman büyüme kaçınılmazdır. Ancak Çanakkale'nin içinden geçen ulaşım yok edildiğinde, kent kuş uçmaz, kervan geçmez hale gelecektir ve kasabalaşacaktır.

Bu senaryoların her ikisinin de gerçekleşme olasılığı mantıksal açıdan mümkündür. Çanakkale kentinin varlık gerekçesi kara ve su bağlantı merkezi olmasıdır. Boğaz ve civarına binlerce yıldan beri kurulan bütün yerleşimlerin varlık gerekçesi geçişler olmuştur. Bu geçişler beslemiştir kentleri. Söz konusu geçişlerin işlevi veya yönü değiştiğinde kentler de yok olurlar. Binlerce yıldan bu yana yok olan kentlerin ören yerlerini görürüz, bu coğrafya da...

Çanakkale'nin 550 yıllık varlığı da bu geçişlere göre oluşmuştur. Boğazı kontrol altına almak için, kale inşa edilmiş ve kent "garnizon ve savunma kenti" misyonuyla yerleşim merkezi haline gelmiştir. Boğazdan gelip geçenlerin yaptıkları alışveriş dolayısıyla 18.-19. yy.'larda bölgenin en önemli "ticaret kenti" misyonunu üstlenmiş ve zenginleşerek, nüfusu artmıştır. Çanakkale Seramiği eğer varsa, boğazdan geçenlerle yapılan alışverişten dolayıdır. Boğaza hâkim olma savaşlarıyla yüz binlerce insanın ölümüne yol açan "savaşlar" yaşamıştır. Onlarca yıldan bu yana cumhuriyetin "stratejik bekçiliğini" üstlenen kent, Avrupa - Asya bağlantısının ve "geçişlerinin" de önemli bir merkezi konumunu sürdürür.

Evet, Çanakkale kentinin en büyük ilçe merkezine göre 4-5 misli büyük olmasının sebebi geçiş misyonlu bir kent özelliğine sahip olmasıdır. Ekonomisine de, kültürüne de, sosyal yaşamına da yön veren ve yöneten bu misyondur. Eğer siz bu misyonu, yani kentten geçişleri yok ederseniz, yani boğaz geçişlerini köprüyle birlikte Lâpseki’ye kaydırırsanız, kent metruk bir kasabaya dönüşebilir mi? Tarihte bunun örnekleri çok...

Metropolleşmesi olasılığı ise şöyle olabilir. Bölgeye gelen nüfus, Lapseki merkezli büyümesini öyle bir sürdürür ki, Çanakkale kenti ile Lapseki kenti arasındaki araziler külliyen yapılaşmaya açılır ve boşluksuz ve azman bir Çanakkale metropolü olabilir. Al sana büyükşehir, bütünşehir, birleşikşehir...

Tüm bu olasılıkların müsebbibi, yani sebebi şu 1/100. binlik planla yasalaşan yatırım furyasıdır. Bu kararları verenler yerel dinamikler değildir. Kararlar yerel dışında verilmiştir, yani ulusal olduğu gibi küreseldir de... Sanırım sonuçlarını da düşünmüşlerdir. Keza sebebi yerel olmayan bu kararların sonuçlarını ilk elden ve doğrudan biz yerelde olan insanlar yaşayacağız... Bize ne deme hakkımız vardır kuşkusuz... 

Evet, soru nettir... Bu coğrafya ciddi değişimlerin yaşanacağı kararların sonuçlarıyla karşı karşıyadır. Çanakkale kenti bu sonuçlardan doğrudan etkilenecektir. Milyon nüfuslu Metropol mü? Binlik kasaba mı? Olacak... Şanstan öteye bir tayin hakkı yerelin bu meseleyi konuşması, irdelemesiyle mümkündür.

Mimar İsmail Erten

28.04.2015....