Son dönemde Ayasofya konusunda kamuoyunda tekrar bir tartışma başladı. “Ayasofya cami mi olsun, kilise mi olsun, yoksa müze olarak mı kalsın?” tartışmaları 1935 yılından beri zaman zaman gündeme gelmiş ve bir süre gündemi meşgul ettikten sonra tekrar unutulmuştur. Genellikle bu tartışma siyasal iktidarların belirli gruplara karşı yaklaşımıyla yakından alakalı bir durumdur ve hep de böyle de olagelmiştir. Peki, neden bu tartışma çeşitli aralıklarla hep gündeme getirilmektedir? Önce Ayasofya’nın müzeye çevrilmesine konusunu bakalım ve 1935 yılında konunun kamuoyuna nasıl duyurulduğunu hatırlayalım.

Ulus gazetesi 1 Şubat 1935 tarihinde Ayasofya ile ilgili olarak şu habere yer vermişti: “Ayasofya Müzesi Cumartesi açılacaktır. Müzenin giriş yeri şimdilik Narteks kapısıdır. Sıva kısımları tamir edilince Alemdar Caddesi’ndeki büyük kapı giriş yeri yapılacaktır. Ayasofya’nın içindeki büyük levhalar indirilmiştir. Bunlar fevkalade değerli ve en meşhur Türk hattatlarının eserleri olduğundan büyük bir kısmı camilere verilmiş ve değerlileri Türk-İslâm Eserleri Müzesi'ne kaldırılmıştır.”

Ayasofya Müzesi’nin açılışı 2 Şubat 1935’te gazetede; “Ayasofya Müzesi dün halka açılmış, Alman bandıralı Resolute vapuru ile limanımıza gelen seyyahlar da şehre çıkarak Ayasofya’yı ve diğer camileri gezmişlerdir” şeklinde duyurulmuştu.

Ayasofya Cami’nin müzeye çevrilmesinin üzerinden seksen dört yıl geçti. Ancak bu karar kimi vatandaşlarımızın vicdanında kabul edilebilir-makul bir değer olarak görülmedi. Şimdi bunun sebebine bakalım. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethinin ardından, fethin nişanesi olarak “Fethiye” ismiyle camiye çevrilen Ayasofya, dörtyüz seksen iki yıl camii olarak kullanıldı. 1934 yılında ise müzeye çevrildi ve seksen dört yıldan beri ise müze olarak hizmet veriyor. Ayasofya’nın müze olmasından rahatsızlıklarını dönem dönem çeşitli platformlarda gündeme getiren bazı vatandaşlar, Ayasofya’nın yeniden ibadete açılması yönünde yaptıkları taleplerine, devletin çeşitli birimlerinden hep olumsuz cevaplar verildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı bu konuda yapılan taleplere; “Atatürk’ün başkanlığında yapılan 24.11.1934 tarih ve 2/1589 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı” ile “Anıt Müze” ilan edilen Ayasofya, o tarihten itibaren “Müze” olarak hizmet vermektedir. “Anılan Bakanlar Kurulu Kararı halen yürürlükte olduğundan Ayasofya Müzesi’nin yeniden Camii veya Kilise olarak hizmet vermesi mümkün değildir” cevabı verilmektedir.

1934 yılından günümüze kadar siyaset ve bürokrasinin bir çözüm bulamadığı Ayasofya Camii ile ilgili ihtilaf, mahkemeler yoluyla da bir çözüme bağlanamadı. Çeşitli zamanlarda açılan davalar, “yetkisizlik” veya “ret” kararı verilerek soruna bir çözüm getirilemedi. Aslında bu konuda çözüm yolu, siyaset, bürokrasi veya adliye değildir. Ayasofya konusunun çözümünde asıl görev sahibi olan mercii Cumhurbaşkanlığı makamıdır. Ayasofya üzerinde söz söyleme ve yetki kullanma hakkının Türk milleti adına, Cumhurbaşkanlığı makamına aittir. Neden Cumhurbaşkanlığı makamındadır, bu yetki? İstanbul’un fethiyle beraber Ayasofya Fatih Sultan Mehmet’in mülküne geçmiştir. Hilafet ve Saltanat’ın kaldırılmasıyla birlikte bu yetki “Devlet Başkanı” olarak Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın uhdesine intikal etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanları Türk milletinin malı olan tüm mülklerde olduğu gibi Ayasofya konusunda da her türlü yetkiyi üzerinde toplamışlardır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı ise Ayasofya ile ilgili olarak Ayasofya’nın sanatsal yönü ve bakım onarımıyla alakalıdır. Türkiye’nin içinde bulunduğu iç ve dış siyasal koşullar Ayasofya üzerindeki tartışmalara son noktayı koyabilecek kurum olan Cumhurbaşkanlığı makamının iç ve dış tepkileri göze alıp alamayacağına bağlıdır. Ayasofya konusunda tüm bu tartışmalar öğrencim Erkin Akan tarafından 2008 yılında “Cumhuriyet Döneminde Ayasofya” adlı bir tez çalışmada enine boyuna tartışılmış ve ele alınmıştır. Burada kullanılan belge ve bilgiler daha sonra bazı kimseler tarafından da kullanılarak konu TBMM ve Türk kamuoyunun gündemine çeşitli kereler getirilmiştir.