Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan sonra Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa, Türk kadınını asla unutmamıştı.

1924 Cumhuriyet Anayasası hazırlanırken Atatürk tasarıda kadınlara milletvekili seçilme hakkına yer vermişti. Tasarıda “30 yaşını bitiren her Türk milletvekili seçilme hakkına sahiptir” deniliyordu. Ancak bu hüküm Meclis tarafından kabul edilmedi ve  “30 yaşını bitiren her erkek Türk milletvekili seçilme hakkına sahiptir” şekline dönüştürüldü.

Mustafa Kemal kadın hakları ile ilgili engellemelerden yılmadı. 4 Nisan 1926 tarihinde Medenî Kanun’un kabulüyle Türkiye’de kadın haklarıyla ilgili önemli değişiklikler yapıldı. Medenî Kanun’dan sonra Türk kadınının toplum içerisinde gerçek yerini alması lâzımdı. Siyasî hakların da verilmesi sırası gelmişti. Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk, çeşitli konuşmalarında kadınlarımızın toplum içindeki ve tarihteki önemini belirterek, eğitimden, çalışma yaşamına ve seçme-seçilme hakkına kadar birçok haklardan mahrum bırakıldığını vurgulayarak bu hakların kendilerine verileceğini bildirmişti. Atatürk, 1925 yılında yaptığı konuşmada  “Bir milletin yalnız erkeklerinin terakki etmesiyle (ilerlemesiyle) o millet yükselemez. Çünkü eğer kadın aynı nispette ilerleme halinde olmazsa, erkeğin yükselmesi mümkün değildir.” diyerek konunun önemine dikkat çekmişti.  4 Nisan 1926 tarihinde kabul edilen “Medenî Kanun” ile Türk kadını haklarına kavuşmuştu. 3 Nisan 1930 tarihinde çıkarılan Belediye Kanunu ile kadınlarımızın belediye seçimlerinde oy verme ve seçme hakkı kabul edildi.

Kadınlara Belediye seçimlerinde oy verme ve seçme hakkı kabul edildikten sonra ilk belediye seçimleri 10 Ekim 1934 tarihinde yapıldı. Çanakkale Halk Fırkası Başkanı Veli Namık Bey, seçimlerin başarı ile gerçekleştirilmesi için her türlü gayreti gösteriyordu. Çanakkale’de 9 Ekim günü davullarla yarın belediye seçimleri yapılacağı halka duyurulmuştu. Gece de fener alayı düzenlendi. 10 Ekim Çarşamba günü kadın erkek tüm Çanakkaleliler oy vermek üzere oy sandıklarının bulunduğu Sinema Bahçesine geldiler ve neşe ile oylarını kullandılar. Kadınlar ilk kez oy kullanıyorlardı. Öğleden sonra Çanakkale’de yağmur yağmaya başlamış ve giderek şiddetini artırmıştı. Çanakkale’de iskele civarına yıldırım düşmüş ve bir kayık yanmıştı. O nedenle halkın bir kısmı oy verememişti. Bunun üzerine belediye seçimlerinde oy verme süresi bir hafta uzatılmıştı.

Belediye seçimleri tamamlandığında Belediye Meclisi’ne ilk kez bir kadın seçilmişti. Bu kadın Refia İhsan (Pere) Hanım’dı.  

Refia İhsan Hanım, Çanakkale’de ilk Belediye Meclisi’ne seçilen kadın olarak tarihe geçti. Refia İhsan Hanım Atatürk döneminde uzun yıllar Çanakkale Çocuk Esirgeme Kurumu’nda kimsesiz ve yardıma muhtaç çocuklara annelik yapmış, onların yardımına koşmuştu. Eşi İhsan Bey Çanakkale Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanlığını yürütmüştü. Özellikle İkinci Dünya savaşı sırasında yoksulluk ve hastalığın kol gezdiği dönemde kimsesiz ve yoksul çocukları için büyük çaba sarf etmişti.

Soyadı Kanunun kabul edilmesi sonrasında İhsan Bey “Pere” soyadını aldı. Refia İhsan Hanım da bundan sonra Refia İhsan Pere oldu. Refia İhsan Hanım, 5 Aralık 1934 tarihinde Anayasada yapılan değişiklikle kadınlara milletvekili seçmek ve seçilmek hakkı verilmesinden sonra üç gün süren Çanakkale Halk Partisi Kongresi’nde partinin idare heyetine seçilen ilk kadın üye oldu. Refia İhsan Hanım’ın yanında parti idare heyetine Veli Namık Yaşin, Eczacı Tahsin (Saltık) Bey, Tercüman Halil (Dilmaç) Bey, Avukat Osman Bey ve tüccardan Osman Efendi seçilmişlerdi. Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmesiyle birlikte Çanakkaleli kadınlar partiye kadın üye olmak için adeta birbirleriyle yarışmışlar ve 1935 yılı Şubat ayı başında üye olan kadınların sayısı 3815’i bulmuştu.

Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verildikten sonra 1935 yılı seçimleri 8 Şubat 1935 Cuma günü yapılmıştı. İkinci seçmenler Halk Fırkası’nda yapılan yoklamada üyelik için çoğunluk kazananlar; Çanakkale’ye Refia İhsan Pere, Eczacı Tahsin Saltık, Ahmet Zeki Acar, Ezine’ye Ayşe Günel, Hüseyin Bingül, Ayvacık’a Hilmi Önen, Bayramiç’e Belediye Başkanı Dr. Muammer ve Niyazi, Biga’ya Raşit (Usumi), Zühtü (Güven) ve Osman Çaneri, Lâpseki’ye Hamdi, Kömür tüccarı Mehmet, Gelibolu’ya Raif Güven ve Hasan Bakla, Eceabat’a Ahmet Güven ittifakla seçildiler.

Vilayet Umumi Meclisi 19 Şubat 1935 tarihinde toplandı. Meclisin kâtip üyesi olarak ilk kez bir kadın görev yapacaktı. Bu kadın Ayşe Gürel’di. Ayşe Günel, 1900 yılında Selanik’te doğmuş, İlk ve orta öğrenimini Çanakkale’de yapmıştı. Çanakkale’deki Fransız Mektebi’nde okumuştu. Sonra İstanbul Muallim Mektebi’ni bitirmişti. Çanakkale’de İlkokul Müdürlüğü ve Çanakkale Ortaokulu’nda Türkçe Öğretmenliği yapmıştı. Çanakkale Umumi Meclis ve Daimi Encümen Üyesi olarak seçilen iki kadından biri olmuştu. Sonra evlenerek İstanbul’a gitmiş orada İstanbul Belediye Meclisi üyeliğine seçilmişti. İstanbul Tütünbank Meclisi üyeliği görevinde de bulunan Ayşe Günel 1957 seçimlerinde milletvekili olmuştu. Ayşe Günel, 19 Haziran 1968 günü vefat etmişti.   

Refia İhsan Hanım’ın dört erkek çocuğu olmuştu. Çocuklarının isimleri Nuri, Rıfat, Erol ve Ali’ydi.  İkinci Dünya Savaşı’nın bütün şiddetiyle devam ettiği sırada Refia İhsan Hanım ve ailesi acı bir olayla karşılaşmıştı. Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanı İhsan Pere ve Genel Meclis üyesi Refia İhsan Pere, çocukları Ali Pere’yi Tekirdağ’da 30 Ağustos 1943 tarihinde yakalandığı zehirli sıtma hastalığından kaybetmişlerdi. Ali Pere çok gençti, liseyi yeni bitirmiş gelecek vaat eden bir insandı. Bu olay Refia İhsan Hanım’ı derinden yaralamış ve savaş sonrasında aile İstanbul’a dönüştü. Aile oğullarını çok iyi yetiştirmişti. Nuri Pere, yıllar sonra Yapı ve Kredi Bankası’nın genel müdürü olmuş ve 18 Ekim 1983’te vefat etmişti. Rıfat Pere, doktor olmuştu. Erol Pere ise albay olarak silahlı kuvvetlerde görev yapmıştı[1]. İhsan Bey’in eşi Refia Hanım, 10 Kasım 1968 tarihinde vefat etmişti.

Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verildiği 5 Aralık 1934 gününü anarken Çanakkale’den ilk olarak seçimle medeni haklarını kullanan Refia İhsan Hanım’ı ve Ayşe Günel Hanım’ı rahmet ve şükranla anıyorum