Parkinson Hastalığı Nedir?

Parkinson Hastalığı (PH), Alzheimer hastalığından sonra görülen ikinci en yaygın nörodejeneratif hastalıktır. Esansiyel tremordan sonra görülen en sık hareket bozukluğudur. 65 yaş üzeri nüfus da %1 sıklıkta görülmektedir. 85 yaştan itibaren %4’e ulaşmaktadır. Hastalık çok etmenli olup kalıtım, çevresel etkenler ve gen-çevre etkileşimi düşünülmektedir. İlk kez 1817 yılında İngiliz hekim James Parkinson tarafından titrek felç olarak tanımlanmıştır. İstirahat tremor, bradikinezi, rijidite ve postural bozukluklar gibi ana bulgular yanında anksiyete, depresyon gibi psikiyatrik semptomlar ortaya çıkar. Hipotansiyon, kabızlık gibi otonomik bulgular gelişebilir. İlerleyen dönemlerde bilişsel yıkım gelişebilir.

Parkinson Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Eskiden motor sistem hastalığı olarak tanımlanmaktayken son zamanlarda nöropsikiyatrik ve non motor belirtileri de kapsayan karmaşık bir hastalık olarak düşünülmektedir. Sinsi bir şeklide başlar ve yıllar içerisinde giderek ilerler. Her hastada semptom ve bulgu kombinasyonları farklılık gösterir. Semptomlar tek taraflı başlar. Substansiya nigra’daki dopaminerjik nöronların %60-70’nin kaybı sonucu ortaya çıkar. Bu kayıp bulgulardan 4-6 yıl öncedir. Bu dönemde ağrı, koku duyusunda bozulma, konstipasyon, REM uyku davranış bozukluğu ve duygu durum davranış bozuklukları görülebilir. Bu dönemde hastalar daha çok ortopedi, üroloji, romatoloji ve psikiyatri uzmanlarına gitmektedirler.

Motor olmayan belirtiler hastalığın şiddeti, hastanın yaşı ve kullanılan anti Parkinson ilaçlarla ilişkili olabileceği gibi motor semptomlar ortaya çıkmadan da görülebilir. Çoğu, hastalığın şiddeti arttıkça ve yaş ilerledikçe görülmektedir. Parkinson hastalarında ortalama yaşam süresinin artması da bu bulguların tanı ve tedavi de ki önemini arttırmaktadır.

Motor olmayan devreyi takiben gelişen ilk motor semptom istirahat tremoru (titreme) veya bradikinezi’dir (hareketlerde yavaşlama). Daha sonra rijidite (katılık) ve postural instabilite gelişir. Geç dönemlerde yürüme bozukluğu, kilitlenmeler ve düşmeler görülür.

Hareketle İlgili ( motor ) Belirtileri Nelerdir?

Bradikinezi hareketi başlatma, yürütme, bir hareketten diğerine geçme, aynı anda iki hareketi yapma becerisinde bozulmayı ifade eder. Düğme ilikleme, ayakkabı bağlama, çatal-bıçak kullanma gibi ince beceri gerektiren basit günlük işleri yapma sırasında zorluktan yakınırlar.

Hipo kinezi hareket becerilerinde azalma olarak tanımlanır. Göz kırpma sayısında azalma, yüz ifadesini sağlayan mimik kaybı (maske yüz), yutkunmada azalmaya bağlı salya artışı, yazının küçülmesi, monoton ve kısık sesli konuşma, sandalyeden kalkma, yatakta dönmede güçlük, ayak sürüyerek yürüme, yürüyüş sırasında kol sallamanın azalması olarak özetlenebilir. Yürüme bozukluğu hastalığın evresine göre gelişir. Başlangıçta kısa adımlarla yürüme olur. Yürümeye eşlik eden kol hareketlerinde azalma görülür. İleri evlerde tamamen hak etsizlik durumuna yol açan donmalar görülebilir.

Tremor (titreme) kolaylıkla saptanabilir. %69 başlangıçta, %75 hastalık seyri boyunca görülmektedir. Genellikle bir elde başlar ve istirahatta belirgindir. Hareketle ve uyurken kaybolur. Yürüme, mental aktivite ve ya stresli durumlarda artar. Dudak, çene, dil ve bacaklarda da ortaya çıkabilir.

Rijidite (katılık) agonist ve antagonist kasların eş zamanlı kasılması sonucu ortaya çıkan tonus artışıdır. Başlangıçta hastalar tarafından fark edilmemesine karşın ağrılı omuz en sık karşılaşılan başlangıç bulgularındandır. El ayak bileklerinde de saptanabilir. Sırt kaslarında öne doğru postür gelişimi görülür. Hastalar yürüme ile kötüleşir ve oturarak rahatlarlar. Eklemlerdeki deformiteler yanlışlıkla romatizmal hastalık tanısına yol açabilir.

İleri dönemlerde postural instabilite ( Refleks Kaybı ) adı verilen dengede duramama durumu ortaya çıkar. Sandalyeden kalkmada ve yürürken dönüşlerde zorluk ortaya çıkar. Düşmeler gelişir. Giderek hasta yatağa bağımlı hale gelebilir.

Zihinsel ve Ruhsal Bozuklukları Nelerdir?

Son yıllarda Parkinson hastalığına bağlı bilişsel bozukluklar daha çok anlaşılmaya başlanmıştır. Erken evrelerde bile çeşitli oranlarda saptanabilir.%24-31 arasında görülmektedir. Sinsi başlangıçlı ve yavaş ilerleyicidir. Belirgin yürütücü işlev bozukluğuyla beraber dikkatte ve görsel mekansal işlevlerde bozulma, orta derecede bozulmuş bellek, apati ve dopaminerjik ilaçlara bağlı psikoz şeklindedir. Bellek kaybında genellikle geri çağırma korunmuştur. İpuçlarından sıklıkla yararlanırlar ve tanıma performansları daha iyidir. Hastalar sıklıkla konsantrasyon güçlüklerinden, en son olayların kötü bir şekilde hatırlanmasından, normal iletişimi korumakta zorluktan, düşüncenin yavaşlamasından ve doğru kelimelerin bulunmasında güçlükten bahsederler. Verilen görevleri yapmak için uzun zaman harcarlar. Karar vermede, işlere başlamada, ailevi ve sosyal aktivitelere katılmakta güçlük çekerler. İleri evrelerde bilişsel belirtiler iyice belirgin hale gelir. Konuşma hiç anlaşılmaz olabilir. Sık olarak davranışsal problemler ve kişilik değişiklikleri görülür.

Parkinson Hastalığının Tedavisi Mümkün mü?

Hastalığın kesin tedavisi bulunmamaktadır. Dopamin üreten hücrelerdeki kayıp nedeniyle gelişen dopamine kaybını yerine koyma tedavisi başlangıç döneminde faydalı olmaktadır. İlerleyen dönemlerde uygun hastalarda cerrahi tedavi düşünülebilir.